‘बावनकशी’ – अर्थ आणि माहिती

बावनकशी – शुद्धतेची प्रतीक संकल्पना

बावनकशी म्हणजे काय? "बावनकशी" या शब्दाचा मराठीत अर्थ असा होतो — शुद्ध, खरी, अस्सल, साफसुथरी, दर्जेदार, तसेच शुद्धतेची पारख किंवा कसोटी घेण्याचे साधन. पारंपरिक पद्धतीने सोन्याची शुद्धता ठरवण्यासाठी ज्या कसोटीचा उपयोग केला जातो, त्यावरून "बावनकशी" ही संज्ञा रूढ झाली आहे. मराठी भाषेत "बावनकशी" हा शब्द शुद्धता, असलियत आणि उच्च दर्जाचे प्रतीक म्हणून वापरला जातो. "बावनकशी" म्हणजे बावन्न कस असलेली वस्तू, म्हणजेच पूर्णतः शुद्ध, असली आणि खऱ्या दर्जाची. "बावनकशी" चे इंग्रजी समानार्थी शब्द आहेत: Genuine, Pure, Standard, Criteria — म्हणजेच खरीखुरी, शुद्ध आणि निकष ठरवणारी गोष्ट. आज या शब्दाचा उपयोग केवळ धातूच्या शुद्धतेपुरता मर्यादित न राहता, माणसाच्या स्वभाव, वागणूक, निष्ठा, चारित्र्य आणि भक्तीच्या शुद्धतेचे वर्णन करण्यासाठीही केला जातो. ही संकल्पना केवळ धातूंपुरती मर्यादित नसून, माणसाच्या स्वभाव, चारित्र्य, भावना, भक्ती, व्यवहार आणि नीतिमत्तेवरही लागू होते. त्यामुळे “बावनकशी माणूस” हे विशेषण कोणत्याही व्यक्तीच्या अंत:करणाच्या पवित्रतेचे आणि श्रेष्ठतेचे सूचक ठरते.

सोन्याशी जोडलेली बावनकशी सोन्याच्या संदर्भात पाहता, बावनकशी म्हणजे १०० टक्के शुद्ध सोने. शुद्ध सोनं हे फार मऊ आणि लवचिक असल्याने त्यापासून दागिने घडवणे कठीण असते. त्यामुळे त्यात तांबे, शिसे, लोखंड यांसारखे इतर धातू मिसळून त्याला आवश्यक कडकपणा आणि मजबुती दिली जाते. परंतु काहीवेळा लालचापोटी काही सोनार गरजेपेक्षा अधिक प्रमाणात हीन दर्जाचे धातू मिसळतात आणि तेच मिश्रण खऱ्या बावनकशी सोन्याच्या नावाने विकतात. अशा सोन्याला “हिणकस” असे म्हटले जाते.

जीवनातील लाक्षणिक उपयोग

"बावनकशी" हा शब्द लाक्षणिक अर्थाने वापरला असता, माणसाच्या चारित्र्याच्या शुद्धतेचे प्रतीक ठरतो. जसे सोन्याच्या कसोटीवरून शुद्धता ठरते, तसेच जीवनात माणसाच्या वागणुकीच्या कसोटीवरून त्याचा खरा दर्जा ठरतो. ज्या माणसाचे मन, वचन आणि कर्म एकसंध, प्रामाणिक आणि निःस्वार्थ असते, त्याला आपण "बावनकशी" माणूस म्हणतो.